HATEMU'L-ENBİYA "NEBİLERİN SONUNCUSU" NE DEMEKTİR?

“Muhammed, sizin erkeklerinizden hiç birinin babası değildir. Ancak o Allah’ın Resûlü ve Hatemu’l-Enbiyadır. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.”(Ahzab, 33/40)

Bu ayetin Arapça aslında, ‘Hatemü’l-Enbiya,’ ‘Hatemu’l-mürselin’ tabirine tercih ediliyor. Çünkü nebi kavramı, resul kavramına göre daha genel bir anlam taşır ve içinde onu da ihtiva eder.
Resul, sözlük anlamı itibariyle risalet kökünden gelen bir kelimedir. Anlamı elçi demektir. çoğulu, rusul ve mürselûn’dur. Buna karşılık nebi ise, nebe’ kökünden gelir ve haberci/haber alan kimse anlamındadır. Çoğulu nebiyyun ve enbiyâdır.
Kur’an’da “Hz. İsa’nın havarilerinden olan elçiler" (Yasin, 36/13-14),
Hz. Yusuf’a giden elçi (Yusuf, 12/50) için söz konusu olan “Resul, Murselûn” kelimeleri bu anlamda kullanılmıştır.
Ayrıca, Kur’ân’da vahiy meleği, ölüm meleği, amellerimizi yazan melekler ve cinler için kullanılan resul kavramı da bu anlamda kullanılmıştır.

Aşağıdaki ayetlerde bu manaları yansıtan ifadeleri görmekteyiz:

“Andolsun o akıp giden yıldızlara, akıp akıp yuvasına giden (yıldız) lara, kararmaya yüz tuttuğunda geceye andolsun! Ağarmaya başladığında sabaha yemin olsun ki, bu Kur’an, çok şerefli, güçlü, Arş’ın sahibi Allah’ın katında itibarlı, orada kendisine itâat edilen, güvenilir bir elçinin (Allah’tan getirdiği) sözdür." (Tekvir, 81/15-21)

“Sizden birinize ölüm gelince, onu resullerimiz vefat ettirir.” (Enam, 6/61)

“Yoksa onlar; Bizim, onların sırlarını ve fısıltılarını işitmediğimizi mi sanıyorlar? Hayır, onların yanlarında bulunan Resullerimiz (kiramen kâtibin melekleri) , (onların yaptıklarını ve konuştuklarını) yazıyorlar.” (Zuhruf, 43/80)

“Ey insan ve cin topluluğu! Size âyetlerimi anlatan ve bugününüze ulaşacağınız konusunda sizi uyaran içinizden resûller (elçiler) gelmedi mi?”(Enam, 6/130)

İslam dininde bir terim olarak resul ve nebi kavramlarının ikisi de peygamber mânâsında kullanılır.
Ancak, “Biz, senden önce hiçbir resûl ve nebi göndermedik ki o bir şeyler temenni ettiği zaman, şeytan onun arzusuna vesveseler karıştırmış olmasın. Fakat Allah, şeytanın karıştırdığı şüpheyi giderir. Sonra da Allah, âyetlerini sağlam kılar. Allah, her şeyi hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Hac, 22/52) mealindeki ayette belirtildiği gibi, ikisi arasında bir fark vardır.

İslam âlimlerinin bildirdiğine göre, aralarındaki fark şöyledir:
Resul kavramı, yeni bir kitap ve şeriatla gelen peygamberler için, nebi ise, kitap ve şeriat getirsin ya da getirmesin bütün peygamberler için kullanılan bir terimdir. Nebi, bu özelliğiyle resul kavramından ayrılır. (Razî Tefsiri, 23/45)

Buna göre, -peygamberler için kullanılan bir terim olarak- her resul nebi’dir, fakat her nebi, resul değildir. Yani nebi, resul kavramına oranla daha geneldir. Bu üslup, Kur’an’ın bir i’caz parıltısıdır ki, veciz bir sözle çok derin ve kapsamı geniş manalar ifade eder. Hz. Muhammed (a.s.v) ise, hem resuldür hem nebidir.

Necdet İÇEL